راب مک ایر، سفیر انگلیس در ایران در گفت و گو با «آرمان ملی»:
نمی خواهیم شاهد شکست توافق ها باشیم.
آرمان ملی- محمدحسین لطفالهی: ایران و بریتانیا علاوه بر همکاریهای مشترک اختلافاتی نیز دارند اما این روزها بحرانی در جهان شایع است که قریب به اتفاق همه کشورها را درگیر خود کرده و مقابله با آن به تلاشهای بینالمللی بستگی دارد: «ویروس کرونا». روزنامه «آرمان ملی» در گفتوگو با راب مک ایر، سفیر بریتانیا در جمهوری اسلامی ایران به بررسی تلاش بریتانیا در مقابله با ویروس کرونا و همکاریهای دو کشور در این زمینه پرداخته است. همچنین سفیر بریتانیا ضمن اشاره به برخی اختلاف نظرهای دو طرف بهویژه در موضوع برجام، به بیان مواضع دولت متبوعش پرداخته است که در ادامه متن آن را میخوانید.
شيوع ويروس کرونا هزينههاي جاني و مالي زيادي بر مردم بريتانيا وارد آورده است. بهنظر شما لندن تا چهاندازه در مقابله با بيماري کوويد 19 موفق بوده است؟
ويروس کرونا بزرگترين چالشي است که بريتانيا در دهههاي گذشته با آن مواجه شده است و ما تنها کشوري نيستيم که در اين وضعيت هستيم. ما در سر تا سر دنيا شاهد تاثير ويرانگر اين بيماري هستيم. اين بيماري تهديدي است براي تغيير نوع زندگي ما و نيز گرفتن جان عزيزان ما. همانند بسياري از کشورهاي ديگر، بريتانيا هزينه گزافي پرداخته است. اگر به خاطر تلاشهاي فوقالعاده دکترها و پرستارهاي ما نبود و همچنين دولت بريتانيا به اين سرعت در جهت افزايش ظرفيت سازمان خدمات بهداشت ملي بريتانيا NHS عمل نکرده بود ما شاهد وضعيت متفاوتي ميبوديم. علاوه بر تاسيس بيمارستانهاي صحرايي[1]جديد، ما تعداد تختهاي مخصوص بيماران در وضعيت حاد را بيش از دو برابر و نيز تعداد تستهاي روزانه کرونا را به بيش از 10 برابر افزايش دادهايم. ويروس کرونا اقتصاد نه تنها بريتانيا بلکه ساير کشورها را نيز تحت تاثير قرار داده است. ما به سرعت يک مکانيسم حمايتي براي مشاغل و کارمندان مستقر کرديم و يک استراتژي ملي براي بهبود اوضاع اقتصادي کشور تدوين کردهايم. اما همزمان، در همکاري با گروه 7 و نيز گروه 20 اقداماتي را اتخاذ کردهايم تا در عين اينکه در حال گذار از اين بيماري همهگير هستيم از ايجاد هرگونه تاثير عميق و بلندمدت ويروس کرونا بر اقتصاد جهاني جلوگيري شود. البته تنها ما نيستيم که درگير اين بيماري همهگير جهاني شدهايم ولي به هر ترتيب در حال ايفاي يک نقش عمده در پاسخ جهاني به اين ويروس هستيم. تلاشهاي ما از طريق سازمانهاي بينالمللي کليدي و سفارتخانههايمان و همچنين شرکاي بريتانيا در سراسر جهان در جريان است. بريتانيا در خط مقدم ارائه پاسخ مناسب به اين ويروس بوده است و به همين منظور بهطور مشترک ميزبان دو رويداد به نامهاي «نشست پاسخ جهاني به ويروس کرونا»[2] در تاريخ 4 ماه مه (15 ارديبهشت) و «نشست ائتلاف جهاني واکسن»[3] در4 ژوئن (15 خرداد) بودهايم.
چه سياستهايي براي مقابله با ويروس کرونا در نظر گرفته شده و همراهي مردم بريتانيا با اين سياستها چگونه بوده؟
دولت بريتانيا، با کمک راهنماييهاي مشاوران علمي خود، در ابتدا اقدامات سختگيرانهاي را در جهت اعلام قرنطينه و اجراي فاصلهگذاريهاي اجتماعي اتخاذ نمود. با وجود رخ دادن تاسف بار تلفات انساني، بريتانيا به لطف همکاري مردم اين کشور توانست سرعت پخش ويروس کرونا را کاهش دهد. بريتانيا همچنين در تلاش براي کاهش آسيبهاي ديگري است که قرنطينه ايجاد کرده است؛ از جمله صدماتي که به روحيه مردم و معيشت آنها وارد شده است. اما اين خطر وجود دارد که هنگام برداشتن محدوديتها، موج دوم از ابتلاي اين ويروس شروع شود و در نتيجه تمام تلاشهاي ما به هدر رود. ما بايد خود را با يک واقعيت جديد سازگار کنيم؛ واقعيتي که بر مبناي آن جامعه ميتواند تا جايي که امکان دارد به زندگي عادي بازگردد در حالي که همزمان اقدامات مراقبتي براي محافظت از گسترش اين بيماري همچنان اتخاذ شود. اقدامات سختگيرانهاي که در ماه مارس اعمال شدند به تدريج در حال برداشته شدن هستند و اقدامات جديدي اعمال شدهاند. اقدامات جديد در مرزهاي بريتانيا، که مشتمل هستند بر قرنطينه شخصي دو هفتهاي همه افرادي که وارد کشور ميشوند از جمله خود شهروندان اين کشور با هدف کمک به محافظت از مردم، آماده شدن در برابر موج دوم ابتلا، کمک به شناسايي و جداسازي موارد ابتلايي جديد و پايين نگه داشتن نرخ ابتلا طراحي شدهاند.
يکي از موضوعاتي که در خصوص برخورد کشورهاي اروپايي با بيماري کوويد 19 گفته ميشود «غافلگيري» اين کشورهاست. در مورد بريتانيا نيز در ابتداي امر پاتريک والانس مشاور علمي دولت آقاي بوريس جانسون گفته بود که «اگر تعداد کشتهشدگان کرونايي 20هزار نفر باشد، يک خروجي خوب براي دولت است». امروز اين رقم بسيار بالاتر رفته است. سناريوهاي بعدي دولت شما چيست؟
اکنون که روند ابتلا در بريتانيا در حال کنترل است و کشورهاي ديگر نيز در حال برداشتن محدوديتهاي اعمال شده هستند، دولت بريتانيا نه تنها روي حفاظت از جان انسانها، بلکه بر حمايت از معيشت خانوادهها متمرکز شده است. با وجود اين، همه کشورها مشخص ساختهاند که به همراه برداشتن محدوديتها، اقدامات لازم براي جلوگيري از بروز موج دوم ويروس کرونا نيز بايد اتخاذ شود. اين اصل بهويژه از اين جهت مهم است که جانفشانيهايي که در طول اعمال قرنطينه براي به کنترل درآوردن ويروس انجام شدند نبايد به هدر روند. دولت بريتانيا بهزودي يک اپليکيشن را ارائه خواهد کرد که شهروندان ميتوانند آن را دانلود کنند و با استفاده از آن متوجه شوند آيا در تماس با موارد مبتلا به ويروس کرونا بودهاند و اگر چنين بوده است ميتوانند خود را قرنطينه خانگي کنند تا گسترش ويروس تحت کنترل درآيد. دولت 5 مرحله تست را مشخص کرده است که بايد قبل از اينکه کشور به تدريج و با احتياط محدوديتها را بردارد انجام شوند. اين تستها که هم اکنون اجرايي شدهاند به قرار زير هستند: 1 - دريافت شواهدي که نشان دهد سازمان خدمات بهداشت ملي توانايي رسيدگي به تعداد بيماران کرونا در سراسر کشور را دارد، 2 – مشاهده کاهش پايدار در نرخ مرگ روزانه حاصل از ويروس کرونا، 3 –شواهدي که نشان دهد روند ابتلا در حال کاهش است، 4 – اطمينان از اينکه اقلام مورد نياز براي انجام تست و نيز تجهيزات محافظت فردي کادر درماني در حد نياز وجود دارد، 5 – ابراز اطمينان از اينکه موج دوم شيوع رخ نخواهد داد. همچنين، دولت يک سامانه جديد هشدار سطح گسترش ويروس کرونا در حال راهاندازي دارد. اين سامانه ميزان گسترش ويروس کرونا در بريتانيا را آنطور که ارزيابي شده ارائه ميکند و مشخص ميسازد چه سطحي از فاصلهگذاريهاي اجتماعي بايد اعلام شود. پنج مرحله هشدار به قرار زير هستند: - سطح 1 ويروس کرونا يعني اين ويروس معلوم نيست در کشور وجود داشته باشد - سطح 2 ويروس کرونا يعني اين ويروس در کشور وجود دارد اما نرخ انتقال بيماري کم است - سطح 3 الف ويروس کرونا يعني اپيدمي در حال گسترش است - سطح 4 الف يعني اپيدمي در حال گسترش است، نرخ انتقال بالاست يا خطر بالارفتن انتقال به سرعت وجود دارد - سطح 5 مانند سطح 4 است و يک خطر جدي وجود دارد که ظرفيت بخش خدمات بهداشتي براي پاسخ به بيماري در حال تمام شدن باشد. براي ثبت پيشرفتمان، ما مشغول تاسيس يک سيستم هشداردهنده سطح کرونا هستيم. اين سيستم هشداردهنده مشخصا از طريق تعيين نرخ ابتلا و تعداد موارد کرونا مشخص ميشود. اين سيستم هشداردهنده مشخص ميکند که اقدامات مربوط به فاصلهگذاري اجتماعي چقدر موثر بوده است. هرچه سطح هشدار پايينتر باشد، فاصلهگذاريها کمتر و هرچه سطح هشدار بالاتر باشد فاصلهگذاريها سختگيرانهتر خواهند شد. 5 سطح وجود دارد و در سطح 1 نرخ ابتلا کم است و در سطح 5 نرخ ابتلا بالاست.
دانشمندان بريتانيايي نيز احتمالا مانند دانشمندان ديگر کشورها بهدنبال رسيدن به واکسن کرونا هستند؟ چه پيشرفتهايي در اين زمينه حاصل شده است؟
دانشمندان بريتانيايي در دانشگاه آکسفورد و کالج سلطنتي لندن رهبري تلاشها براي دستيابي به يک واکسن موثر را در دست گرفتهاند. آزمايشهاي باليني روي اين واکسنها در دانشگاه آکسفورد آغاز شده است و دولت بريتانيا بيش از 42ميليون پوند براي پشتيباني از آزمايشهاي باليني در اختيار هر دو دانشگاه قرار داده است. بريتانيا همچنين براي کشف واکسنهاي جديد و نيز انجام سريع روند آزمايش و درمان براي همه افراد نيازمند به اين خدمات در حال همکاري با شرکاي بينالمللي خود است. در تاريخ چهارم ماه مه سال جاري (15 ارديبهشت 1399)، بريتانيا بهطور مشترک ميزبان نشستي به نام «تامين هزينه بينالمللي پاسخ جهاني به ويروس کرونا» بود. هدف از اين نشست شروع يک پويش يکماهه براي جمعآوري کمکهاي مالي جهت تامين هزينههاي تحقيق و توسعه براي کشف واکسنهاي جديد ويروس کرونا و نيز انجام آزمايش و درمان اين ويروس بود. در اين رويداد، بريتانيا به تامين 388ميليون پوند کمک مالي براي حمايت از تحقيقات مربوط به توسعه واکسن، انجام تست و درمان ويروس شد. از اين مبلغ، 250ميليون پوند در اختيار ائتلاف ابتکارهاي آمادگي در برابر اپيدميها[4] خواهد شد که بيشترين تعهد مالي از هر کشور ديگري بود. اين يک تلاش جهاني است – چرا که اين کاري است که نه فقط يک کشور و نه فقط يک شرکت دارويي خواهند توانست به تنهايي انجام دهند. کشور بريتانيا از ابتداي تاسيس ائتلاف جهاني واکسن[5]- سازماني کمک ميکند تا نيمي از جمعيت کودکان جهان در برابر کشندهترين بيماريها واکسينه شوند - حامي جدي آن بوده است و يکي از اهداف اين نهاد تشويق اين گفتمان بوده که چگونه ميتوان واکسنها را بهصورت مساوي و عادلانه در اختيار دنيا گذاشت. نشست جهاني واکسن که توسط بريتانيا برگزار شد بيش از 8ميليارد دلار از 32 دولت اهداکننده و 12 نهاد، شرکت و سازمان براي ايمنسازي 300ميليون کودک و حمايت از مبارزه جهاني عليه ويروس کرونا تامين شد.
فکر ميکنيد اين بيماري چه تاثيري بر مناسبات بينالمللي بريتانيا خواهد گذاشت؟ بيماري کوويد 19 کشور شما را به سوي مليگرايي بيشتر رهنمون خواهد ساخت يا بريتانيا را نسبت به ضرورت همکاريهاي بيشتر در عرصه بينالمللي آگاه کرده است؟
همزمان با در نظر گرفتن اين که ويروس کرونا نشان داده است که براي به کنترل درآوردن اين اپيدمي همکاري بينالمللي بسيار حياتي است، بايد همچنين توجه داشت که بريتانيا هميشه براي برطرف کردن نگرانيهاي جهاني با جامعه بينالملل همکاري کرده و اين روند مسلما ادامه خواهد داشت. بريتانيا تاريخچه طولاني از کمک به کشورها در سراسر جهان براي آماده ساختن آنها در برابر موارد وسيع شيوع بيماريها دارد. ما به تنهايي در حال انجام اين کار نيستيم بلکه اين کار را در همکاري با شرکاي بينالمللي خود همچون گروه 7، گروه 20، اتحاديه اروپا، کشورهاي مشترک المنافع، ناتو، سازمان ملل و ديگر نهادهاي چندمليتي انجام ميدهيم و هدف نهايي اين است که به شيوع بيماريها يک پاسخ جهاني موثر ارائه نماييم. به همين منظور از جمله اقداماتي که انجام ميدهيم ارائه کمکهاي مالي مستقيم به کشورهاي آسيبپذير است تا کمک کنيم ساختار بهداشتي خود را آماده سازند. اقدامات ديگر شامل ارائه کمک مالي مستقيم به سازمانهاي بينالمللي همچون سازمان بهداشت جهاني است تا سرعت گسترش ويروس کاهش يابد.
نظر دولت بريتانيا در خصوص عملکرد سازمان بهداشت جهاني در دوره شيوع پاندمي کرونا چيست؟ موضع شما نسبت به اقداماتي نظير قطع کمکهاي مالي به اين سازمان چگونه است؟
دولت بريتانيا علنا اعلام کرده است که سازمان بهداشت جهاني و در يک سطح وسيعتر سازمان ملل بايد مورد حمايت قرار گيرند تا بتوانند رهبري ارائه يک پاسخ بهداشت عمومي موثر و مبتني بر شواهد را در قبال ويروس کرونا به دست گيرند. گفتني است که از ملزمات چنين پاسخي مشتمل است بر افزايش کارآيي ساختارهاي بهداشتي که بسيار آسيبپذير هستند. بريتانيا به همکاري با شرکاي بينالمللي خود همچون گروه 7، گروه 20، اتحاديه اروپا، کشورهاي مشترک المنافع، ناتو، سازمان ملل و ديگر نهادهاي چند مليتي ادامه خواهد داد تا به اين ويروس يک پاسخ جهاني محکم داده شود. انجام اين امر شامل خواهد بود بر تامين کمکهاي مالي مستقيم به کشورهاي آسيبپذير تا بتوانند ساختارهاي بهداشتي خود را آماده سازند و نيز کمک به سازمانهاي بينالمللي همچون سازمان بهداشت جهاني تا بتوانند سرعت گسترش ويروس کرونا را کاهش دهند.
آيا همکاريهايي ميان دولت ايران و دولت بريتانيا براي مقابله با اين ويروس وجود دارد؟
ايران تجارب بسياري براي به اشتراک گذاشتن با دنيا دارد. اين کشور تجربه به کنترل در آوردن بيماريها را دارد. درک اين امر مهم است که ديگران چه کارهايي در حال انجام دادن هستند و چه اقداماتي را براي يافتن زمينههاي همکاري بين کشورها و انجام هماهنگيها با آنها در موثربودن مبارزه با اين بيماري انجام دادهاند. ما در حال رايزني با وزارتخانههاي ايران در حوزههايي که روشهاي سازنده براي همکاري متخصصان ما وجود دارد هستيم. اوايل سال جاري ميلادي، اين سه کشور اروپايي يک بسته حمايتي شامل کمکهاي مادي و مالي به ارزش 5ميليون يورو براي کمک به جلوگيري از گسترش ويروس کرونا در اختيار ايران قرار دادند.
در اسفند 1398 سفارت بريتانيا در تهران، شرايط صدور ويزا را براي اتباع ايراني محدود کرد. آنچنان که اين سفارتخانه توضيح داده دليل اين «محدوديت مقطعي»، تعليق پروازها با همهگيري ويروس کرونا است. چه زماني اين محدوديت برداشته خواهد شد؟
سازمان امور ويزا و مهاجرت بريتانيا، که زير مجموعه وزارت کشور است، مسئول ارائه خدمات ويزا در سطح جهان است. با وجود اينکه اين سازمان به علت محدوديتهاي مرزي، مسافرتي و بهداشتي که هنوز وجود دارند در حال حاضر قادر به ارائه خدمات نيست، اما وزارت کشور همچنان در حال نظارت و بررسي وضعيت است. به محض اينکه اوضاع تغيير کند، سازمان امور ويزا اطلاعات جديدي را در مورد خدمات و وضعيت خدمت رساني مرکز صدور ويزا در تهران اعلام خواهد کرد.
به رغم شيوع ويروس کرونا در ايران و تاثيرات مخربي که شيوع اين ويروس بر زندگي و سلامت مردم گذاشت، مردم ايران همچنان تحت تحريمهاي يکجانبه گرايانه ايالات متحده رنج ميکشند. کشورهاي اروپايي تدابيري براي تجارت ضروري نظير تجارت دارو و غذا با ايران انديشيدهاند؟
بريتانيا متوجه است که مردم ايران با فشارهاي فزاينده اقتصادي مواجه هستند و به همين علت است که ما در حال همکاري با شرکاي خود هستيم تا توافق هستهاي با ايران حفظ شود و اينستکس نيز فعال بماند. اينستکس به وجود آمد تا فعاليتهاي تجاري که بسيار مورد نياز مردم ايران است را تسهيل نمايد. نمونههايي از اين نوع فعاليتها عبارتند از؛ تامين اقلام بشردوستانه و مصرفي همچون مواد غذايي، محصولات کشاورزي و دارو. در همين راستا، سه کشور اروپايي (آلمان، بريتانيا و فرانسه) همچنان به تعامل با شرکتهاي اروپايي و ايراني که مايل به استفاده از مکانيسم اينستکس براي انجام تجارت اقلام بشردوستانه هستند ادامه خواهد داد.
با توجه به ضعفهاي اينستکس، شما ميدانيد که انتقال پول ايران به کانالهاي مالي اروپايي نظير اينستکس و کانال مالي سوئيس چندان مقدور نيست. آيا تدابيري براي رفع اين مشکل انديشيده شده؟
بريتانيا همچنان به اينستکس بهعنوان بخش کليدي تعهدات ما ذيل برجام پايبند است. ما به رايزنيهاي فشرده با شرکاي فرانسوي و آلماني خود و نيز همتاهاي ايراني خود ادامه خواهيم داد تا اطمينان حاصل شود که اين ابزار موثر و کارآمد باقي ميماند و براي حمايت از تجارت مشروع بينالملل ميتواند مورد استفاده قرار گيرد. ما تلاشهاي بسيار زيادي براي اجرايي کردن اينستکس انجاام دادهايم و اين کار را در آينده نيز انجام خواهيم داد.
فارغ از موضوع کرونا يکي ديگر از نگرانيهاي ايرانيان، مواضع دولت انگليس در قبال توافق هستهاي است. لندن چه نگاهي به توافق هستهاي دارد و آيا شما مشارکتي در طرحهايي نظير تمديد تحريمهاي تسليحاتي عليه ايران يا تلاش براي اسنپ بک خواهيد داشت؟
برجام يک دستاورد چشمگير بود و ما در تلاش بسيار با شرکاي خود هستيم تا آن را حفظ نماييم. برجام يک توافق متقابل است که در آن هر دو طرف ذينفع هستند و تحريمها در ازاي پاي بندي ايران به محدوديتهايي که اين توافقنامه مشخص کرده بود برداشته شدند. ما همچنان به همکاري با طرفهايي که در اين توافق نامه باقي ماندهاند ادامه خواهيم داد تا راهحلهايي براي پشتيباني از ادامه تجارت با ايران يافت شود، اما ايران نيز بايد به تعهدات خود ذيل برجام بازگردد. ما مکانيسم حل اختلاف طراحي شده در برجام را فعال کرديم تا تلاش کنيم يک گشايش به سمت جلو پيدا شود.
برجام در خطر است و اگر يکبار ديگر توافق ايران با غرب نظير آنچه در سال 2005 اتفاق افتاد از بين برود، افکار عمومي ايران نگاه بسيار بدي به کشورهاي اروپايي پيدا خواهند کرد. تا چهاندازه براي شما اين موضوع اهميت دارد؟
ما مشتاق هستيم تا شاهد روابط نزديکتر و بهتر بين ايران و جامعه بينالملل از جمله کشور بريتانيا باشيم. هدف تلاشهاي ديپلماتيک ما ايجاد شرايطي است که اين اتفاق بيفتد. ما مايل هستيم از موفقيتهايي که در نتيجه توافقهاي گذشته داشتهايم استفاده کنيم نه اينکه شاهد شکست خوردن آن توافقها باشيم. آنچه براي رسيدن به اين هدف نياز داريم حسن نيت و تلاش زياد توسط همه طرف ها، و نه فقط کشورهاي اروپايي، است.